Mainit na usapin ngayon sa buong bansa ang posibilidad na ipaaresto ng International Criminal Court (ICC) si Senator Ronald “Bato” Dela Rosa — ang dating hepe ng PNP na kilalang malapit kay dating Pangulong Rodrigo Duterte. Ang isyu ay muling nagpasiklab ng diskusyon tungkol sa hustisya, soberanya, at kung hanggang saan ang kapangyarihan ng ICC sa mga opisyal ng Pilipinas.
Bagaman walang kumpirmasyon na may inilabas nang arrest warrant ang ICC laban kay Dela Rosa, umani na ito ng matinding reaksyon mula sa publiko, sa mga eksperto sa batas, at sa mga dating kasamahan ng senador.
Ping Lacson: “Hindi para magtago, kundi para humarap”
Isa sa mga unang tumawag ng pansin sa isyu ay si dating senador Ping Lacson. Bilang dating kasamahan ni Dela Rosa sa Senado at dati ring opisyal ng PNP, inamin ni Lacson na tinangkang tawagan si Bato upang magbigay ng moral support at payo kung paano niya haharapin ang sitwasyon.
“Tinawagan ko siya para lang bigyan ng moral support, hindi para magtago, kundi para malaman kung paano niya haharapin ang kaso,” ani Lacson. “This is something novel for him. Yung ibang senador, dito lang sa local courts ang kaso. Pero ito, international court na ang haharapin niya.”
Dagdag pa niya, bilang isang dating pulis at mambabatas, alam ni Dela Rosa kung paano humarap sa ganitong klaseng laban. Ngunit aminado rin siyang iba ang bigat kapag ang kaso ay nasa antas ng International Criminal Court.
DOJ: “May proseso. Hindi agad-agad.”
Habang patuloy ang mga spekulasyon, nilinaw naman ng Department of Justice (DOJ) na walang warrant na nakarating sa kanilang opisina. Ngunit ipinaliwanag nila kung ano ang mga posibleng hakbang ng gobyerno sakaling totoo ngang may warrant of arrest mula sa ICC.
Ayon kay Justice Secretary Crispin Remulla, dalawang opsyon ang maaaring pagpilian ng gobyerno: extradition o voluntary surrender.
Sa extradition, dadaan muna sa lokal na korte ang proseso upang suriin kung may sapat na basehan ang kahilingan ng ICC. “Kapag extradition, matagal ito dahil dadaan sa trial. Pero kung surrender, maaaring maging mas mabilis,” paliwanag ni Remulla.
Dagdag pa niya, hindi man kasapi na ang Pilipinas sa ICC, may mga prinsipyo ng “reciprocity” o paggalang sa kasunduan sa pagitan ng mga bansa. Kaya’t bagaman hindi obligado ang gobyerno na sumunod, maaaring magkaroon ng implikasyong diplomatiko kung tuluyang ipagsasawalang-bahala ang utos ng ICC.
Political Repercussions: Pagsubok sa Gobyerno ni Marcos
Sa gitna ng usapin, maraming grupo ang nananawagan sa administrasyong Marcos Jr. na patunayan kung ito’y maninindigan para sa rule of law o kung poprotektahan ang mga dating kaalyado ni Duterte.
May ilan na pabor na ipaubaya kay ICC ang proseso upang magkaroon ng hustisya para sa mga biktima ng war on drugs, habang ang iba naman ay mariing tumututol, sinasabing ito ay isang paglapastangan sa soberanya ng bansa.
Samantala, pinayuhan din ni Lacson ang publiko na huwag agad maniwala sa mga kumakalat na impormasyon hangga’t walang opisyal na pahayag ang ICC o ang gobyerno. “Madaling magsalita, pero sa ganitong isyu, bawat salita ay may bigat. Let’s wait for confirmation.”
Ombudsman Remulla: “Trabaho namin ang maghabol ng mga lumalabag sa batas”
Kasabay nito, nagsalita rin si Ombudsman Remulla hinggil sa kanilang papel sa mga kasong may kinalaman sa mga opisyal ng gobyerno. “Hindi kami hukom dito. Kami ang tagausig ng mga gumawa ng kabalastugan at lumabag sa batas. Trabaho namin ang maghabol ng mga may sala,” ani Remulla.
Ang kanyang pahayag ay binigyang-kahulugan ng ilang analista bilang indikasyon na handa ang pamahalaan na umaksyon, ngunit sa ilalim pa rin ng lokal na proseso.
Panawagan para sa Reporma
Habang nag-iinit ang isyu kay Dela Rosa, umigting din ang panawagan ng ilang mambabatas para ipasa ang Anti-Political Dynasty Bill, na matagal nang nakabinbin sa Kongreso.
Ayon kay House Senior Deputy Minority Leader Edgar Erice, kung seryoso ang gobyerno sa reporma, dapat magsimula ito sa loob mismo ng pamahalaan. “Kung gusto natin ng tunay na pagbabago, dapat magsimula sa sariling pamilya ang mga nasa kapangyarihan,” ani Erice.
Ang panawagang ito ay itinuturing ng marami bilang hamon hindi lamang kay Pangulong Ferdinand Marcos Jr. kundi pati na rin kay Vice President Sara Duterte, na parehong kabilang sa mga kilalang political dynasties sa bansa.
Ang Mas Malalim na Tanong
Habang nagpapatuloy ang debate, nananatiling malabo kung maglalabas nga ba ng arrest warrant ang ICC. Ngunit higit sa legalidad ng usapin, mas mabigat ang tanong: hanggang saan dapat ang pananagutan ng mga lider sa mga desisyong nakaapekto sa libo-libong Pilipino?
Para sa ilan, panahon na upang harapin ni Dela Rosa ang mga akusasyon sa kanya—isang hakbang tungo sa hustisya. Para naman sa iba, isa itong insulto sa soberanya ng Pilipinas.
Ang Hinaharap ni “Bato”
Sa ngayon, tahimik si Senator Dela Rosa. Ayon sa mga malapit sa kanya, abala siya sa Senado at ayaw nang palakihin ang isyu hanggang sa may opisyal na kumpirmasyon. Ngunit hindi maikakaila na mabigat ang presyur na dala ng sitwasyong ito.
Kung sakaling magpatuloy ang proseso ng ICC, ito ang magiging unang pagkakataon na isang kasalukuyang senador ng Pilipinas ay posibleng humarap sa internasyonal na paglilitis. Isang sitwasyon na tiyak na maglalagay sa bansa sa mata ng buong mundo.
Sa huli, ang isyung ito ay higit pa sa personal na laban ni Bato. Isa itong pagsubok sa sistema ng hustisya, sa ugnayan ng Pilipinas sa pandaigdigang komunidad, at sa kakayahan ng pamahalaan na ipakita na sa isang bansang demokratiko, walang sinuman—pulis man, senador, o pangulo—ang higit sa batas.